مطالعه تطبیقی برهم کنش های منطقه ای و فرا منطقه ای در عصر مفرغ بر اساس سفالهای مکشوفه از محوطه باستانی شهداد در منطقه کرمان

حوزه فرهنگی جنوب شرق ایران در عصر مفرغ شاهد شکوفایی مراکز شهری پیچیده ای است، محوطه ی باستانی شهداد که در نزدیکی کویر لوت واقع شده یکی از این محوطه های شاخص و کلیدی به حساب می آید. از این محوطه اشیای متفاوتی بدست آمده که از آن جمله می توان به ظروف سفالی ساده و منقوش (قرمز، نخودی و خاکستری)، ظروف مفرغی، اشیای سنگی، پیکرک های گلی و مهره های زینتی اشاره نمود. پژوهش حاضر جهت دستیابی به اهداف تحقیق یعنی رسیدن به نتایج آماری و همچنین نقش و جایگاه شهداد در منطقه صورت گرفته است. جهت حصول به این اهداف ابتدا طبقه بندی بر اساس فرم، رنگ و تزئینات سفالها ارائه گردید. طبقه بندی دیگری نیز بر اساس علائم بر جای مانده بر روی سفالینه ها صورت گرفت. برای دستیابی به هدف دوم، سوالات و فرضیاتی بدین شرح مطرح گردیدند؛ بر هم کنش های منطقه ای و فرا منطقه ای تپه شهداد بر اساس مطالعات سفالی چگونه بوده است. در ارتباط با این سوال این فرضیه مطرح گردید؛ احتمالاً شباهت های سفالی بسیاری میان این محوطه با دیگر محوطه های هم دوره مانند تپه یحیی (va- iv) در کرمان، شهر سوخته در دشت سیستان، تپه حصار دامغان (iia- iiic)، محوطه های دره بمپور در بلوچستان ایران مانند بمپور و خوراب و محوطه های پاکستان دیده می شود. برای ارزیابی این سوال و فرضیه، 93 سفال از شهداد با 150 سفال از مناطق ذکر شده جهت مطالعه تطبیقی مورد استفاده قرار گرفتند و بر اساس نتایج به دست آمده فرضیه اول مورد تایید قرار گرفت. سوال دوم نیز این گونه بیان گردید؛ تنوع نشانه های سفالگری تپه شهداد گویای چیست. و فرضیه مطرح شده در ارتباط با این سوال این بود که نشانه ها موجود بر روی سفالهای شهداد بیانگر تخصص گرایی و تنوع محصولات در این محوطه در عصر مفرغ می باشد. به نظر می رسد این علائم که به دو گونه متفاوت بر روی بدنه یا لبه ظرف ایجاد شده اند، برای تعیین میزان گنجایش ظروف کاربرد داشته اند. در نوع اول یک یا چند علائم مشابه ایجاد شده و در نوع دوم علائم متفاوت بکار رفته است که به احتمال بیان کننده ی یک جمله است، که مشابه آن بر لبه یک خمره حک شده است به اعتقاد هینز مفهوم این نشانه ها دربردارنده میزان موادی است که گنجایش ظرف را تشکیل می داده، از آن جائیکه برخی علائم بر روی ظروف از چندین نشانه مختلف تشکیل شده-اند، می توان گفت که این علائم گویای گنجایش ظروف هستند. در پایان علائم سفالینه های شهداد با علائم و مهرهای دیگر محوطه ها مقایسه گردیدند و بدین ترتیب فرضیه دوم نیز مورد تایید قرار گرفت. نتایج حاصل از این پژوهش گویای ارتباط فرهنگی و اقتصادی شهداد در دوران عصر مفرغ با سایر محوطه های همجوار و همزمان می باشد. به همین جهت نوعی تخصص گرایی در راستای مدیریت محصولات و میزان آنها، با استفاده از علائم مختلف دیده می شود.